Washington
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, eski Başkan Donald Trump'ın İran'ın sivil nükleer faaliyetlerine yönelik iptal ettiği muafiyetleri geri getirdiklerini Kongre'ye iletti, karar Kongre üyeleri ile Dışişleri Bakanlığı arasında tartışmalara neden oldu.
Blinken, 2015'te imzalanan, Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşması kapsamında İran ile sivil nükleer faaliyetler üzerine iş birliği yapan Rusya, Çin ve Avrupa ülkelerini yaptırımdan muaf tutan kararı Kongre'ye gönderdi.
Üst düzey bir Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, gazetecilere yaptığı açıklamada, bu adımın İran'a bir taviz olduğunu reddetti ve bunun anlaşma kapsamında "statükoya dönüş" olarak nitelendirdi.
Yetkili ayrıca "Bu, KOEP'nin tam olarak uygulanması için karşılıklı dönüş konusunda bir anlaşmaya varmak üzere olduğumuza dair bir işaret değil." dedi.
Dışişleri yetkilisi, bu muafiyetin, Tahran'la devam eden müzakerelerde anlaşmaya varılması durumunda "İran'ın KOEP taahhütlerini yerine getirmesinin zeminini hazırlamak" ve "İran'ın askeri nükleer faaliyetlerini kısıtlamak" için tasarlandığını iddia etti.
Yetkili "Bu yaptırımlardan feragat edilmedikçe, İran'ın stoklarının elden çıkarılması ve nükleer silahların yayılmasını önleme değeri olan diğer faaliyetlerle ilgili üçüncü taraflarla ayrıntılı teknik görüşmeler yapılamaz." şeklinde konuştu.
Birçok kongre üyesi bu muafiyete tepki gösterirken, ABD Dışişleri Sözcüsü Ned Price, Twitter hesabından tepkilere yanıt verdi.
Price, "İran'a yaptırımları gevşetmedik ve Tahran OKEP kapsamındaki taahhütlerine geri dönene kadar/dönmedikçe de bunu yapmayacaktır. Biz tam olarak önceki yönetimin yaptığını yaptık. Uluslararası ortaklarımızın İran'da artan nükleer silahların yayılmasını önleme ve güvenlik risklerini ele almalarına izin verdik." ifadelerini kullandı.
Texas eyaleti Senatörü Cumhuriyetçi Ted Cruz ise Twitter hesabından Price'ı yalanladı.
Cruz paylaşımında, "Başkan Biden ve (Başkan Yardımcısı Kamala) Harris yetkilileri gazetecilere ve Amerikan halkına yalan söylüyor. Kongre'ye İran'ın nükleer programına yönelik yaptırımları kaldırdıklarını ve Rusya ile Çin'in Ayetullah'ın nükleer silah programını geliştirmesine yardım etmesine izin verdiklerini bildirdi." ifadelerine yer verdi.
ABD'nin de aralarında olduğu Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi 5 daimi üyesi ve Almanya (P5+1) ile İran 2015'te OKEP'yi imzalamış ve İran'ın askeri nükleer programı konusunda ortak çalışmalar başlatılmıştı.
Dönemin ABD Başkanı Barack Obama, 2016'da Avrupa ülkeleri, Çin ve Rusya'nın İran sivil nükleer programını takip etme ve iş birliği yapma konusunda yaptırımlardan muaf tutmuş ve her yıl bu muafiyetleri uzatmıştı.
Ancak Obama'nın halefi Cumhuriyetçi Başkan Donald Trump, İran nükleer anlaşmasından çekilirken, söz konusu muafiyeti de 20 Mayıs 2020'de uzatmamış, iptal etmişti.
Joe Biden, 20 Ocak 2021'de göreve geldikten kısa bir süre sonra ABD'yi yeniden anlaşmaya döndürmek için İran ile dolaylı müzakereler başlatmıştı.
Avusturya'nın başkenti Viyana'da sekizinci tur müzakereler devam ederken, ABD yönetimi artık anlaşma için son noktaya geldiklerini, Tahran'ın kısa süre içerisinde masaya dönmemesinin İran nükleer programını dönülmez bir noktaya götüreceğini ileri sürüyor.
