Beyrut
Lübnan'da uzun yıllardır yetersiz altyapı ve son 3 yıldır da derin ekonomik kriz nedeniyle saatler süren elektrik kesintileri yaşanıyor.
Hükümet halka en fazla 4 saat elektrik sağlarken, günün geri kalan bölümünde özel jeneratörler devreye giriyor.
Lübnanlılar temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için aylık yüksek ücretler ödeyerek jeneratör kullanmak zorunda. Ancak ülkede özellikle son 2 yıldır günlük jeneratör kullanımı neredeyse 7 katına çıkmış durumda.
AA muhabiri, binlerce jeneratörün günde 20 saat boyunca çalışmasının çevreye ve insan sağlığına etkilerini uzmanlara, halka ve yetkililere sordu.
"Hepimiz potansiyel kanser hastasıyız"
Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta bulunan Amerikan Üniversitesi bünyesindeki Doğa Koruma Merkezi Direktörü Dr. Nejat Avn Saliba, ülkede artan jeneratör kullanımının halkın sağlığını ciddi şekilde tehdit ettiğini söyledi.
Jeneratörlerin çevreye etkilerine dair daha önce yaptıkları çalışmalara atıfta bulunan Saliba, şu bilgileri verdi:
"Jeneratörlerin havayı nasıl ve ne kadar kirlettiği üzerine yaklaşık 10 yıldır çalışmalar yürütüyoruz. Jeneratörler günlük 2-3 saat çalışırken havayı kirletme oranı yüzde 38 civarındaydı. Bu da bir insanın günlük 1-2 adet sigara içmesi demek. Şu anda ise jeneratörler 10 ila 15 saat çalışıyor. Bu da hava kirliliğinin önceye oranla en az 3-4 kat arttığını gösteriyor."
Başta Beyrut olmak üzere ülke genelinde havanın çok kirli olduğuna dikkati çeken Saliba, "Hepimiz potansiyel kanser hastasıyız. Jeneratörlerin nereye konulacağı hakkında yasa var ancak uygulanıyor mu bilmiyorum. Jeneratörlerin emisyon salmaması için filtre kullanılması gerekiyor. Yasalara göre tüm büyük jeneratörlerin filtre ile çalıştırılması zorunlu. " diye konuştu.
Doğa Koruma Merkezinin Kasım 2021'de yayımladığı raporda, Beyrut'ta jeneratörlerin saldığı emisyon oranının yüzde 300 yükseldiği, buna paralel olarak kanserli hasta sayısının da yıllık 550 civarında artacağı ifade ediliyor.
"Bu durumu kabul etmek zorunda kaldım"
Beyrut'un doğusundaki Baabda ilçesinde ikamet eden Maria Charles, oturduğu binanın altında iki büyük jeneratörün çalışmasından şikayetçi.
Kendisi ve ailesinin her gün jeneratörden çıkan dumanı soluduğunu belirten Charles, "Jeneratör sahibine defalarca durumu izah ettim. Hakkında dava açtım ancak bir sonuç çıkmadı. Bu durumu kabul etmek zorunda kaldım." dedi.
Başka bir Beyrutlu, George Savan da aynı şekilde durumu kabullendiğini ve evinin hemen yakınında yıllardır jeneratörlerin çalıştığını söyledi.
Savan, jeneratörlerin sesine ve dumanına alıştığını ancak sabahları balkona çıkınca siyah duman izini gördüğünde endişelendiğini dile getirdi.
"Günlük ortalama 3,5-4 milyon litre mazot yakılıyor"
Lübnan Jeneratörler Birliği Başkanı Abdo Saad, normal ülkelerde insan ve çevre sağlığına öncelik verildiğini ancak Lübnan'da halkın ilk talebinin elektrik olduğunu söyledi.
Saad, "Lübnan'da 7 bine yakın elektrik üreten jeneratör var. Jeneratörler ortalama 22 saat elektrik üretmek için çalışıyor ve günlük ortalama 3,5-4 milyon litre mazot yakılıyor." dedi.
İnsanların sağlık ve çevre hassasiyetlerinin farkında olduklarını söyleyen Saad, jeneratörleri yerleşim alanlarından uzakta kurmaya çalıştıklarını ancak nihayetinde sorumluluğun devlette olduğunu kaydetti.
"Jeneratörlerin konulduğu yakın bölgelerde kanser oranı artıyor"
Lübnan Meclisi Çevre Komisyonu Başkanı Kasım Haşim, jeneratör kaynaklı çevre kirliliğinin yeni bir sorun olmadığını ancak son yıllarda kullanım oranının artmasıyla meselenin daha tehlikeli boyuta ulaştığını ifade etti.
Haşim, "Sorunun çözümü için jeneratörün hayattan çıkarılması gerekiyor. Ancak her yıl günlük kullanım oranı daha da uzuyor. Ekonomik sebeplerden dolayı bu durumdan çıkmak kolay değil. Zamana ihtiyacımız var. Bu sorumluluk da devlete ait. Jeneratörlerin ürettiği elektrik azaltılırsa çevre kirliliği de azalır." ifadelerini kullandı.
"Jeneratörlerin çevreyi ne kadar kirlettiğine dair elinizde veri var mı?" sorusunu Haşim, "Farklı raporlar, jeneratörlerin kullanım oranının yükselmesiyle ülkedeki çevre kirliliğinin artığını gösteriyor. Maalesef oran oldukça yüksek. Ancak bir rakam vermek mümkün değil." diye cevapladı.
Haşim, jeneratörlerden çıkan emisyonun hastalıklara ve özellikle kansere yol açtığının hatırlatılması üzerine şunları söyledi:
"Bu yeni bir durum değil. 7 yıldır buna ilişkin raporlar yayımlanıyor ve kanser oranının yükseldiği ifade ediliyor. Genel olarak hava kirliliği hastalık oranlarının artmasına sebebiyet veriyor. Jeneratörlerin konulduğu yakın bölgelerde kanser oranı artıyor."
Lübnan'daki elektrik krizi
Lübnan'daki kronik elektrik krizi yeni bir sorun değil ancak 2019'da patlak veren ekonomik kriz nedeniyle daha da büyüdü.
Hükümet, Merkez Bankasına ait rezervlerinin erimesi nedeniyle elektrik üreten santrallere yakıt temin edemez duruma geldi.
Ülkedeki elektrik üretim alternatiflerinin kısıtlı olması, bu sektörde yıllarca yaşanan yolsuzluklar ve mevcut santrallerin altyapısının güçlendirilmemesi nedeniyle söz konusu santrallerdeki elektrik üretimi sadece 4 saat civarında.
Beyrut yönetimi, Eylül 2021'de, ülkedeki enerji krizine çözüm bulmak için Ürdün'den elektrik ve Mısır'dan da gaz ithalatı için girişimler başlatmıştı.
Lübnan, Suriye'deki Esed rejimi, Ürdün ve Mısır arasında "Arap Doğal Gaz Boru Hattı"nın yeniden faal olması için anlaşmalar imzalanmıştı.